İqtisadiyyat tarixinin mərhələləri (1-ci hissə)
İqtisadiyyat tarixinin dövrləşdirilməsinə, yəni, iqtisadi inkişafın mərhələlərə, pillələrə ayrılmasına dair bir çox yanaşmalar mövcuddur.
Sosialistlər XVIII-XIX əsrlərdə cəmiyyət tarixini bir neçə pilləyə aymışdılar:
- vəhşilik;
- antik;
- cəmiyyət;
- feodalizm;
- kapitalizm;
- sənayeləşmə.
Fransız filosofu Şarl Furye, bəşər tarixinin üç böyük dövrü və bunların içərisindəki mərhələləri təsbit etmişdi:
- məhsuldar fəaliyyətdən əvvəlki dövrlər (ibtidai icma və vəhşilik);
- parçalanmış, aldadıcı, iyrənc istehsal (patriarxat, barbarlıq, sivilizasiya);
- sosial, doğru, cəlbedici istehsal.
Bunun əsasında marksizmdə mülkiyyətin xarakteri ilə fərqlənən beş istehsal üsulunun ayrılması ilə cəmiyyətin inkişafına formal yanaşma yaranıb və bərqərar olub:
- ibtidai-icma (burada şəxsi mülkiyyət mövcud deyildi, siniflərin istimarı yox idi və istehlak səviyyəsi də çox aşağı səviyyədə idi);
- quldarlıq (burada cəmiyyət qullara və qul sahiblərinə bölünürdü ki, bu da mədəniyyət və elmin inkişafı üçün şərait yaradırdı);
- feodalizm (burada torpaqlar feodalların əlində idi, kəndlilər isə həmin torpaqlardan istifadəyə görə feodallara torpaq rentası ödəyirdilər);
- kapitalizm (hesab edilirdi ki, burada qeyri-iqtisadi yanaşmanı, iqtisadi məcburetmə əvəz edir);
- kommunizm (burada xüsusi mülkiyyət ləğv edilir və yüksək inkişaf etmiş məhsuldar qüvvələr “hər kəsə tələbatına görə” prinsipinin inkişafını təmin edirlər).
Məqalənin 2-ci hissəsini buradan oxuya bilərsiniz
Teleqram qrupumuza üzv olun
