Dövlətin iqtisadi siyasəti 5-ci hissə

Oxunma sayı: 531

Dövlətin iqtisadi siyasəti (5-ci hissə)

Beləliklə, dövlət bazarı əvəz etməməyə, səylərini bütün bazarların səmərəliliyini aşağıdakı tədbirlər vasitəsilə yönəltməyə çağırış edir:

daxili bazarın xarici firmaların üzünə açılması (xarici rəqabətin inkişafı);
məcburi olmayan və ya təsirsiz iqtisadi qaydaların qadağan edilməsi və ləğvi;
bazar iştirakçılarının informasiya təminatının inkişafı;
bütün zəruri məlumatlarla istehlakçıları effektiv şəkildə təmin edən, eləcə də bazarın bütün iştirakçıları üçün şəffaf və bərabər oyun qaydalarını müəyyən edən tənzimləyici orqanların yaradılması.

Dövlət inhisarçılıqla mübarizə apararaq və bazar iştirakçılarının sayının artırılmasını təşviq edərək, kiçik sahibkarlığı, riskli biznesi dəstəkləməklə rəqabət davranışını stimullaşdırmalıdır.

Beləliklə, dövlətin qarışıq iqtisadiyyatda iqtisadi siyasətinin iki əsas növünü (modelini) ayırmaq olar: aktiv makroiqtisadi siyasət və passiv (liberal, klassik) makroiqtisadi siyasət. Keynsian modelində dövlətin iqtisadiyyata təsir etməsi üçün əsas vasitə fiskal siyasətdir, klassik monetar siyasətdir.

Məqalənin 4-cü hissəsini buradan oxuya bilərsiniz

Bu zaman iqtisadi siyasətin birbaşa və dolayı formalarından istifadə edilə bilər. Birbaşa tənzimləmə formalarına aid edilə bilər:

Qanunvericilik fəaliyyəti və dövlətin xüsusi orqanları tərəfindən həyata keçirilən birbaşa inzibati nəzarət: ərzaq məhsullarının və dərmanların keyfiyyəti, qiymətli kağızlar bazarında aparılan əməliyyatlar, əməyin təhlükəsizliyi və mühafizəsi texnikasına əməl edilməsinə, ekoloji norma və qaydalara əməl edilməsinə, antiinhisar qanunvericiliyinə əməl olunmasına görə və bir çox başqaları.
Dövlət istehsalı. Bütün inkişaf etmiş ölkələrdə öz miqyasına görə az və ya çox dərəcədə əhəmiyyətli olan dövlət sektoru mövcuddur. Onun ölçüləri dövlətin iqtisadi rolu üçün bir meyar ola bilər, baxmayaraq ki, bu, mütləq deyil. Dövlət sahibkarlığı olduqca zəif kapital dövriyyəsi (yolların, limanların, kanalların, aerodromların, su kəmərlərinin, rabitə sistemlərinin, elektrik şəbəkələrinin və s.tikintisi və saxlanılması) zamanı inkişafı böyük kapital qoyuluşu tələb edən infrastruktur sahələrində həyata keçirilir. Təkcə istehsal infrastrukturunun deyil, həm də sosial infrastrukturun inkişafında və saxlanmasında dövlətin rolu böyükdür. Dövlətin əsasən məktəblər, ali məktəblərin böyük hissəsi, xeyli sayda xəstəxana, idman qurğuları və s.vardır. Dövlət mal və xidmətlər istehsal edən müəssisələrə malikdir, lakin firmaların birgə sahibi də ola bilər.
Mülkiyyət obyektlərinin milliləşdirilməsi və özəlləşdirilməsi, qiymətlərin və əmək haqqının dondurulması, böhran dövrlərində dövlətin buna əl atması mümkündür.
Transfertlər, dotasiyalar, subsidiyalar, subvensiyalar. Özəl firmaların dövlət kreditləşməsi və sığortalanması fiskal siyasətlə bağlı olsa da, dövlətin birbaşa müdaxilə formaları kimi də nəzərdən keçirilə bilər. Bu alətlərin köməyi ilə dövlət məcburetmə qüvvəsindən istifadə etməklə, zəngin vergi ödəyicilərindən gəlirlərini yoxsullara, daha inkişaf etmiş subyektlərdən, regionlardan isə daha geri qalmış sahələrə yenidən bölüşdürür.
Xarici və daxili kreditorlar qarşısında öhdəliklərin bütün məbləği dövlət borcu olaraq başa düşülür. Daxili və xarici maliyyə bazarlarında uzunmüddətli dövlət borclarının gəlirləri nəsillər arasında yenidən bölüşdürür: hazırkı nəslin ehtiyaclarının bir hissəsi, onların razılığı olmadan bu borcu ödəməyə məcbur olan gələcək nəsillərin hesabına ödənilir.
Hazırda ekoloji böhranın artması şəraitində ekoloji ekspertizanı nəzərdə tutan iqtisadi-ekoloji tənzimləmə üçün inzibati-qanunvericilik tədbirlərindən istifadə edilməsi, atmosferə zərərli maddələrin atılmasının normallaşdırılması, torpaq, su və onlara əməl olunmasına sərt nəzarət getdikcə daha böyük əhəmiyyət kəsb edir.