Borcları necə tez ödəməli?
Borcları daha səmərəli və daha sürətli necə ödəmək olar? Borcu ödəməyin ən yaxşı üsulu – bu barədə düşünməyi dayandırmaq və sadəcə bunu etməkdir. Lakin, əgər beyniniz “düşünmə” hissəsində ilişib qalıbsa və geri ödəmə planı ilə hərəkət etməyinizə mane olursa nə etməli? Bu o deməkdir ki, davranış elmi haqqında biliklərdən istifadə etməyin vaxtı çatıb.
Bu məqalə, Kanadadakı PwC davranış tədqiqatları şöbəsinin rəhbəri doktor Melayna Vinskinin araşdırmalarına əsaslanır. Melayna davranış iqtisadiyyatı baxımından kredit və borcların ödənilməsi problemlərimizi ən yaxşı şəkildə necə həll edəcəyini bilir. Və borcun qaytarılması yolunda hansı problemlər durur.
“Dəvəquşu effkti”
Bu, istənilən bir böyük hesablara davranış reaksiyasıdır. Bu ay ərzində çox xərclədiyimizi bildiyimiz zaman o, xüsusilə kəskinləşir. Kredit kartındakı hesabı açıb yoxlamaq, ümumi borc məbləğini hesablamaq bizdən ötrü psixoloji olaraq çətinləşir. Böyük bir mücərrəd borcun reallaşması bizi iflic edir. Və biz dəvəquşu kimi “başımızı qumda gizlətməyə” başlayırıq.
Hesabın açılması qorxusunu aradan qaldırmağa kömək edə biləcək iki davranış taktikası var. Birincisi, avtomatik bank çıxarışları. Bu çıxarışlar vasitəsilə siz həmişə nə qədər və nəyə xərclədiyinizi biləcəksiniz. Və ikincisi, kredit və borcların ödənilməsini avtomatik olaraq tənzimləyəcəksiniz. Bir də heç vaxt X günündə ödəniş etməyi yaddan çıxarmamaqda sizə Ev mühasibatlığı kömək edəcək. Onunla siz borc və kreditlərə asanlıqla nəzarət edə biləcəksiniz. Siz qaytarılma tarixini və dövriliyi göstərə bilərsiniz və proqram özü sizin qeyd etdiyiniz cədvəl üzrə geri qaytarımlar edəcək.
“İtkilərin qəbuledilməzliyi” efekti
Hansı alış-veriş ssenarisi xərcləri asanlaşdırır: fiziki olaraq mağazada nağd ödəniş yolu ilə və ya onlayn bank kartı ilə alış-veriş etmək? İkinci olanı təxmin etmək elə də çətin deyil. İnsanların əksəriyyətinə pulları onlayn vermək daha asandır, belədə biz sanki fiziki olaraq pullardan heç ayrılmırıq. Bizim beynimiz elə qurulub ki, o, fayda götürməkdən daha çox itkilərdən yayınmaqda maraqlıdır. Pulları onlayn xərclədikdə, biz onların itkisini daha az dərk edirik. Pullara qənaət etmək və borcları daha tez ödəmək üçün biz vəsaitlərin “itkisindən doğan ağrını” gücləndirməliyik. Bundan ötrü mümkün olan yerdə nağd pullara keçmək lazımdır. Heç olmasa, böyük qənaət dövründə müvəqqəti olsa da buna keçmək lazımdır.
“Hazırkı ana meyillənmə” və “özünü məhdudlaşdırma metodu”
Borcsuz gələcəyi öncədən planlaşdırmaq üçün bizə iki şey lazımdır. Birincisi, maliyyə planı. İkincisi, present bias – “hazırkı ana meyillənmə” adlanan davranışının aradan qaldırılması üsuludur. Bu, uzunmüddətli məqsədlər sayəsində ani faydaları yenidən qiymətləndirmək tendensiyasıdır. Məsələn, bu gün krediti daha sürətli ödəmək üçün pula qənaət etmək əvəzinə, biz lazımsız, lakin, xoş şeylərə 100 manat xərcləməyə meylliyik. Beynimiz elə qurulub ki, uzunmüddətli uduşu deyil, həmişə hazırkı, ani qazancı seçir.
Doktor Vinskiy, bu davranış tələsinə qalib gəlməyinizə və gələcəyiniz üçün maddi faydalar əldə etməyinizə kömək edəcək iki tövsiyəni təqdim edir. Birincisi – borcları ödəmək və qənaət yaratmaq üçün “defoltun təyin edilməsi” və ya hər ay müntəzəm avtomatik ödəmələr. İkincisi, “özünü məhdudlaşdırma metodu” adlı davranış elminin texnikasından istifadə. Bu metod özünüzü uzunmüddətli faydalara yönəlmiş bir planı izləməyə məcbur edəcəkdir. Pullarınızı hara xərclədiyinizi görmək üçün üç aylıq məlumatlara baxın. Nədən imtina etmək olar? Bu xərc maddələrini ayırın və kağız vərəqdə “Mən A, B və V-ni etməyəcəm/almayacam” siyahı tərtib edin. Qoy ilk baxışda bu ağılsız və qəribə görünsə də, həmin vərəqi öz imzanızla təsdiq edin. Yaxın insanlara, valideynlərə, ən yaxşı dostlara borcların azaldılması ilə bağlı öhdəlikləriniz barədə danışın. Bu, məqsədinizə çatmaqda sizə kömək edəcəkdir.
Teleqram qrupumuza üzv olun
