Pullar və Rokfeller sülaləsi barədə 10 əhvalat (3-cü hissə)
1874-cü il yanvarın 29-da kiçik amerikalı neft sənayeçisi, maliyyəçi, tarixdə ilk milyarderin oğlu və əfsanəvi Rokfellerlər sülaləsinin əsasını qoyan kiçik Con Devison Rokfeller dünyaya gəlib.
Nəyin bahasına olursa olsun, neft
1870-ci ildə Rokfeller özünün məşhur “Standart oyl” şirkətini yaratdı. O, öz dostu və biznes üzrə partnyoru Henri Flaqlerlə birlikdə neft istehsal edən və neft emalı ilə məşğul olan pərakəndə müəssisələri vahid güclü bir trest ətrafında toplamağa başladı. Rəqibləri onun qarşısında davam gətirə bilmirdilər, Rokfeller onları seçim qarşısında qoydu: vahid trest ətrafında birləşmək və ya iflas olmaq. İnandırmalar işə keçmədikdə, ən sərt metodlar işə düşürdü. Məs, “Standrt oyl” rəqibin lokal bazarında qiymətləri aşağı salırdı və beləliklə də rəqibini zərərlə işləməyə məcbur edirdi. Və yaxud Rokfeller ipə-sapa yatmayan neft emalçılarına neft göndərilməsini dayandırırdı.
1879-cu ildə “təcavüzkar müharibə” faktiki olaraq başa çatmışdı. Rokfellerin şirkəti ABŞ-ın nft emal edən bütün güclərinin 90% nəzarət edirdi Amma, 1890-cı ildə inhisarçılıqla mübarizəyə istiqamətlənən antitrest Şerman qanunu qəbul edildi. 1911-ci ilə qədər Rokfeller və partnyoruna sözügedən qanundan yan keçmək nəsib olsa da, sonunda “Standart oyl” otuz üç şirkətə bölündü (demək olar ki, amerikanın hazırkı neft istehsal edən şirkətləri öz tarixni “Standart oyl”dan başlamışlar).
Milçəyə görə “əməkhaqqı”
Rokfeller Lora Selestin Spelmanla evli idi. O, bir dəfə belə demişdi: “Onun məsləhətləri olmasaydı, mən elə yoxsul olaraq qalardım”.
Bioqraflar yazırlar ki, Rokfeller bütün gücü ilə uşaqlarını əməyə, təvazökarlığa və qərəzsizliyə öyrəşdirmiş. Con evində bazar iqtisadiyyatının özünəməxsus bir maketini yaratmışdı: o, qızı Lauranı “direktor” təyin etmiş və uşaqlarına özləri üçün təfərrüatlı mühasibatlıq kitabları tutmağı tapşırmışdı. Hər bir uşaq öldürülən milçəyə, itilənən karandaşa, bir saat müddətində musiqi ilə məşğul olmağa və gün ərzində konfetdən imtinaya görə bir neçə sent alırdı. Bağçada hər bir uşağın öz ləki var idi, hansı ki, oranın alaq otlarından təmizlənməsinə görə də onlara pul verilirdi. Səhər yeməyinə gecikməyə görə isə kiçik Rokfellerlər cərimə olunurdular.
Məqalənin 4-cü hissəsini buradan oxuya bilərsiniz.
Teleqram qrupumuza üzv olun
