» » » Vergi auditi barədə bilmədiklərimiz (2-ci hissə)

Vergi auditi barədə bilmədiklərimiz (2-ci hissə)

posted in: Audit, Məqalə, Vergi, Xəbər | 0
birbank biznes

Vergi auditinin obyektləri, məqsəd və vəzifələri barədə məqalənin 1-ci hissəsində məlumat vermişdik. Bu yazıda aşağıdakıları nəzərdən keçirəcəyik.

Vergi auditi zamanı bunlar qiymətləndirilir:

  • təsərrüfat subyektinin vergi uçotu və vergi uçotunun aparılması prosedurunu tənzimləyən və vergi hesabatlarının tərtibi zamanı sənədlərin tələblərə və qaydaya uyğunluğu;
  • təsərrüfat subyektinin vergi hesabatlarının birinci mühasibat uçotu məlumatlarına və auditor təşkilatı tərəfindən auditin aparıldığı müəssisənin fəaliyyəti haqqında məlumatlara uyğunluğu;
  • vergi uçotunda aşkar edilmiş təhriflərin maliyyə nəticələri və onları aradan qaldırmaq yolları;
  • yoxlanılan subyekt tərəfindən tətbiq edilən vergi uçotunun metodologiyasında dəyişikliklərin edilməsi zərurəti.

Təsərrüfat subyekti tərəfindən büdcəyə və büdcədənkənar fondlara vergi və rüsumların hesablanması və ödənilməsinin düzgünlüyünün və təsdiqinin metodologiyası mərhələləri, həm bütün vergilər və ödənişlər, həm də vergi auditini sifariş edən şəxsi maraqlandıran ayrı-ayrı növlər və məsələlər üzrə keçirilə bilər. Beləliklə, vergi auditində hərtərəfli vergi audititematik vergi auditləri müəyyən edilə bilər.

Hərtərəfli vergi auditi müəssisənin il ərzində verdiyi bütün vergilər üzrə bəyannamələrin hazırlanması və hesablaşmaların düzgünlüyünün yoxlanılmasıdır.

Tematik vergi auditi isə müəyyən bir müddət ərzində müəssisə tərəfindən ödənilən fərdi vergilər üçün bəyannamələrin hazırlanması və hesablaşmaların düzgünlüyünün yoxlanılmasıdır.

Vergi auditinin iki növünə əlavə olaraq, praktikada, həmçinin, struktur vergi auditi adlandırılan bir audit növü də var ki, o da  bəyannamələrin hazırlanmasının düzgünlüyünü yoxlayır və fərdi vahidlərin yerləşdiyi yer üzrə hüquqi şəxs tərəfindən verilmiş fərdi vergilərin hesablanmasını nəzərdə tutur. Sonuncu audit növü xüsusilə təcrid olunmuş vahidlərdən ibarət bir şəbəkəyə malik
böyük müəssisələr və ya maliyyə-sənaye qrupları üçün daha çox aktualdır.

Yuxarıda qeyd olunanları nəzərə alaraq, ayrıca müstəqil audit-vergi auditinin mövcudluğu və gələcək inkişafı barədə danışa bilərik.

Bununla yanaşı, bir sıra müəlliflərə görə, auditin iki müəyyən istiqamətləri üst-üstə düşdüyündən, ümumi audit prosesi zamanı vergi yoxlaması da aparıla bilər.

Buna baxmayaraq, sualın belə bir ifadəsi heç də düzgün deyil. Şəksiz, mühasibat uçotu (maliyyə) hesabatlarının auditi zamanı vergilərin hesablanması və ödənilməsinin dəqiqliyi yoxlanılır, lakin vergi auditindən fərqli olaraq bundan ötrü seçmə üsuldan istifadə olunur və bu zaman mühasibat uçotunun etibarlılığı ilə bağlı rəy bildirmək, elə də yerinə düşmür.

Məhz, bu səbəbdən, ümumi auditin zəruri olduğu bir çox təşkilatlar audit şirkəti ilə bağlanmış müqavilələrdə ayrı-ayrılıqda vergi auditinə dair iş həcmini ayrılıqda göstərirlər. Bu yanaşma, ehtimal ki, nisbətən kiçik təşkilatlarla bağlı məsələlərdə özünü doğrulda bilər, o təşkilatlar ki, onlar üçün xırda vergi riskləri xarakterikdir. Böyük dövriyyəsi və geniş struktur bölmələri olan təsərrüfat subyektləri üçün belə bir yanaşma çətin ki, yaxşı yanaşma hesab oluna bilər, çünki bu cür subyektlərin daha çox hərtərəfli vergi auditinə tələbatları var.

Beləliklə, müəllifin fikrincə, vergi auditi “ümumi” auditin və ya müstəqil istiqamətin bir hissəsi kimi çıxış edə bilər.

Məqalənin 1-ci hissəsini bu linkə daxil olmaqla oxuya bilərsiniz.

Mühasibat və Audit xidmətləri üçün bizə müraciət edin
+994 12 598 20 70
+994 50 210 07 15
info@audit.az