» » » Dünya iqtisadiyyatı. Dünya iqtisadiyyatı anlayışı və inkişaf mərhələləri (1-ci hissə)

Dünya iqtisadiyyatı. Dünya iqtisadiyyatı anlayışı və inkişaf mərhələləri (1-ci hissə)

posted in: Xəbər | 0
birbank biznes

Dünya iqtisadiyyatı. Dünya iqtisadiyyatı anlayışı və inkişaf mərhələləri (1-ci hissə)dünya iqtisadiyyatı

Dünya iqtisadiyyatı çox mürəkkəb sistemdir. Milli iqtisadiyyatların bütün məcmusu malların, xidmətlərin və istehsal amillərinin hərəkəti ilə bağlıdır. Bu əsasda ölkələr arasında beynəlxalq iqtisadi münasibətlər, yəni rezident və qeyri-rezidentlər arasında təsərrüfat münasibətləri yaranır.

Dünya iqtisadiyyatı anlayışı və subyektləri

Yerli və xarici ədəbiyyatda “dünya iqtisadiyyatı” anlayışının müəyyən edilməsi ilə bağlı fərqli yanaşmalar mövcuddur. Onlardan ən əhəmiyyətlisi bunlardır:

1) Bir-biri ilə beynəlxalq əmək bölgüsü sistemi vasitəsilə əlaqəli olan milli iqtisadiyyatların məcmusudur. Belə bir tərif dünya iqtisadiyyatı haqqında milli iqtisadiyyatların məbləği kimi təsəvvürə əsaslanır;

2) Bu, dünya sənaye və maliyyə münasibətləri sistemidir. Bu yanaşma dünya iqtisadiyyatının əsas komponentlərini – real istehsal sahəsini və dövriyyə sahəsini əks etdirir;

3) Milli-dövlət və qeyri-dövlət strukturlarının, habelə beynəlxalq əmək bölgüsü və siyasi təmaslar əsasında onların qarşılıqlı əlaqələrinin məcmusudur. Bu təfsirdə dünya iqtisadiyyatı, iqtisadi münasibətlərin subyektləri olduğu vahid iqtisadi məkandır (meqaiqtisadiyyat): dünya ölkələrinin milli iqtisadiyyatları; dünya biznesinin subyektləri – transmilli şirkətlər və onların ittifaqları; dünya iqtisadiyyatı institutları – beynəlxalq iqtisadi təşkilatlar.

Dünya ölkələrinin milli iqtisadiyyatları – dünya iqtisadiyyatının mühüm subyektləridir. Dünyada 180-dən çox dövlət var. İqtisadi inkişafın müxtəlif göstəricilərinə malik çoxlu sayda dövlətlər arasında əhəmiyyətli əlamətlərinə görə, təsnifatlaşdırılmış müxtəlif ölkələr qruplarını ayırmaq adətdir.

Transmilli korporasiyalar (TMK) – dünyanın ən böyük şirkətləri öz fəaliyyət sahələri üzrə beynəlxalq, lakin, yarandığı ölkədə milli kapitala malik olan şirkətlərdir. Dünya istehsalının 50% -i və dünya xarici ticarətinin 2/3 hissəsi TMK-nın payına düşür. İlk onluqda olan dünyanın ən nəhəng TMK-nın hər birinin kapitallaşması bir neçə yüz milyard dollar təşkil edir.

XXI əsrin əvvəlində təxminən 70 min TMK və onların 850 min filialları mövcud idi. 50 minə yaxın ana şirkət inkişaf etmiş ölkələrdə yerləşir.

Müasir TMK-ların xüsusiyyətləri arasında, bir neçə milyard dollarlıq dövriyyəsi olan nəhəng sənaye və maliyyə kompleksləri ilə təmsil olunan TMK-lar nəhəng ölçüləri, eyni zamanda şirkətlərin maraqlarının cəmləşdiyi iqtisadi sektorların əhəmiyyəti ilə təyin olunan TMK-ların rolundan fərqlənir. Bunlar elmi-texniki tərəqqiyə yaxından bağlı olan qabaqcıl elmtutumlu emal sənayesi sahələridir: avtomobil, elektron, kimya, əczaçılıq və ilax.

Beynəlxalq iqtisadi təşkilatlar son onilliklərdə rolu xüsusilə artan dünya iqtisadiyyatının institutlarıdır. Beynəlxalq iqtisadi təşkilatların əksəriyyəti – qeyri-dövlət təşkilatlarıdır, onların sayı təxminən 3000-dir. Onlara bu kimi – ÜTT, BVF, İƏİT və s.  məşhur təşkilatlar aiddir. Digər qrup təşkilatlar dövlətlərarası təşkilatlardır. Onlara AB, NAFTA, ACEAN digərlərini göstərmək olar.


Məqalənin 2-ci hissəsini buradan oxuya bilərsiniz



Teleqram qrupumuza üzv olun



Ən son mühasibat xəbərlərini qaçırmaq istəmirsinizsə, bu linkə daxil olaraq XƏBƏRLƏRƏ ABUNƏ OLUN.

Mühasibat, Audit və Kadr Xidmətləri üçün linkə daxil olun.

Mühasibat sahəsində ən son iş elanları və xəbərlərini izləmək üçün linkə daxil olaraq qrupumuza üzv olun