» » » Müasir dünya auditi və təkamül mərhələləri (1-ci hissə)

Müasir dünya auditi və təkamül mərhələləri (1-ci hissə)

posted in: Xəbər | 0
birbank biznes

Müasir dünya auditi və təkamül mərhələləri

1-ci hissə

Uzun bir tarix ərzində bir proses olaraq audit üç inkişaf mərhələsindən keçmişdir:

  • təsdiqedici audit (XIX əsrin sonu – XX əsrin 30-cu illəri);
  • sistem-yönümlü audit (XX əsrin 40-cı-80-ci illəri);
  • riskə əsaslanan audit (XX əsrin 90-cı illəri – XXI əsrin əvvəlləri).

Təsdiqedici audit. XIX əsrin sonu – XX əsrin əvvəllərinin auditi əhəmiyyətli dərəcədə mühasibat detallarının dəqiqliyinin yoxlanmasına həsr edilmişdir. Əksər hallarda, bütün yazılı sertifikatlar və bütün yekun hesab balansı araşdırılmışdır. Buna görə də, hesabatlığa daxil olmayan məqalələr auditorlar tərəfindən buraxılırdı və nəticədə auditor peşəsi ictimaiyyət tərəfindən həqiqətən peşəkarlıqdan daha çox dəftərxana işi kimi qəbul edilirdi.

Bu təsəvvür 1890-cı ildən 1917-ci ilə qədər banklar təsdiq edilmiş maliyyə hesabatlarının əsas istifadəçilərinə çevrilən dövrdə dəyişməyə başladı. Belə ki, bankirlər uçotun kargüzarlıq dəqiqliyindən daha çox balansın keyfiyyətindən yana narahat olduqlarına görə, auditin diqqəti getdikcə balansdakı aktivləri qiymətləndirməyə yönəldildi. Bu yeni istiqamət AICPA və FTC (Federal ticarət komissiyası) birgə nəşrinin 1917-ci ildə “Birləşdirilmiş mühasibat uçotu” adlı nəşri ilə nəticələndi ki, o da federal ehtiyatlar idarəsi tərəfindən bəyənildi. Nəşr daha sonra (1918-ci il) “mühasibat hesabatlarının hazırlanması üçün təsdiq edilmiş üsullar” adı ilə yenidən nəşr olunmuşdur. Bu sənəd mühasibat uçotu və audit standartlarının ictimai prinsiplərinin ilk formal bəyannaməsi olmuşdur. Sənəddə ümumi şəkildə audit proqramı təsvir edilmiş, müəyyən hesablardakı qalıqların yoxlanılması üzrə təlimatlar və auditor rəyinin standartlaşdırılmış forması verilmişdir.

1939-cu ildə AICPA auditordan maddi ehtiyatların müşahidəsi və debitor borcunun təsdiqini tələb edən auditor prosedurları (SAP N 1) haqqında Təlimat buraxdı. Auditor artıq yalnız təşkilat tərəfindən hazırlanan maliyyə hesabatlarının yoxlanılmasına görə məsuliyyət daşımırdı, onun məsuliyyəti təşkilatın fəaliyyətinin (biznesinin) auditinə qədər genişləndirilmişdi.

Beləliklə, bu mərhələdə auditin əsas üsulları müşahidə, hesablama və yenidən hesablama, yəni digər şəxslər tərəfindən əvvəllər görülmüş işlərin təkrar yerinə yetirilməsi idi. Nəticədə auditin təsdiqedici paradiqması yarandı. Auditin paradiqmasını təsdiq edən zaman auditorların əsas diqqəti maliyyə hesabatlarının əsasında dayanan mühasibat əməliyyatları və mühasibat uçotu metodları üzərində cəmləşirdi. Təsdiqedici audit sənədlərə əsasən uçot əməliyyatlarını və onların qruplaşdırılması tərəfindən maliyyə hesabatlarında düzgünlüyü təsdiq edən sənədlərin yoxlanılmasından ibarət idi. Bu işi kitabların auditi adlandırmaq olar. Auditordan ötrü təsdiqedici paradiqma çərçivəsində maliyyə hesabatlarının auditor yoxlamasından kənara çıxan korporativ idarəetmənin effektivliyinin artırılması üzrə təkliflər hazırlamaq və irəli sürmək də xas deyildi.

Məqalənin 2-ci hissəsini buradan oxuya bilərsiniz.


Teleqram qrupumuza üzv olun



Ən son mühasibat xəbərlərini qaçırmaq istəmirsinizsə, bu linkə daxil olaraq XƏBƏRLƏRƏ ABUNƏ OLUN.

Mühasibat və Kadr Xidmətləri üçün linkə daxil olun.

Mühasibat sahəsində ən son iş elanları və xəbərlərini izləmək üçün linkə daxil olaraq qrupumuza üzv olun