Maliyyənin təşəkkül tarixi (2-ci hissə)
Maliyyə zərurəti və məzmunu, onların təyinatı və əsas əlamətləri
Dəyər formasına malik olan əmtəə istehsalının əsas iqtisadi kateqoriyaları pul, qiymət, əməkhaqqı, mənfəət, kredit, maliyyə kateqoriyalarıdır. Bu kateqoriyalar pul hərəkəti ilə bağlı iqtisadi münasibətlər sistemində fəaliyyət göstərir.
Maliyyə, pul vəsaitlərinin yaradılması və istifadəsi prosesində iqtisadi münasibətləri əks etdirən ən mühüm iqtisadi kateqoriyalardan biridir.
Maliyyənin fəaliyyət göstərməsinin şərti pulun mövcudluğudur, maliyyənin meydana gəlməsinin səbəbi isə sahibkarlıq subyektlərinin və dövlətin öz fəaliyyətlərini təmin edən mənbələrə ehtiyaclarıdır.
Maliyyə başqa iqtisadi kateqoriyalarla yanaşı, maliyyə resurslarının yaradılması və istifadə edilməsi formaları və metodları vasitəsilə cəmiyyətdə öz rolunu oynayır, onlar bir-biri ilə bağlıdırlar, eyni zamanda hər biri iqtisadi münasibətlərin spesifik, yalnız ona xas olan cəhətlərini ifadə edir.
Maliyyə digər iqtisadi kateqoriyalardan öz təyinatı, təşəkkülü, yaranması və inkişaf xarakteri ilə əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənir. Maliyyə – pul münasibətlərinin ayrılmaz hissəsidir, buna görə də onların rolu və əhəmiyyəti pul münasibətlərinin iqtisadi münasibətlərdə hansı yeri tutmasından asılıdır. Bununla birlikdə, hər bir pul münasibəti maliyyə mənasını ifadə etmir. Maliyyə həm məzmununa, həm də yerinə yetirdiyi funksiyalarına görə puldan fərqlənir.
Əgər pul – digər bütün malların dəyərini ifadə edən xüsusi bir əmtəədirsə, onda maliyyə – bu, pulun köməyi ilə həyata keçirilən müəyyən iqtisadi münasibətlərdir.
Maliyyə, ümumdaxili məhsulun və milli gəlirin pul vəsaitlərinin formalaşması və istifadəsinə nəzarət vasitəsi kimi bölüşdürülməsinin və yenidən bölüşdürülməsinin iqtisadi aləti kimi çıxış edir. Onların əsas məqsədi pul fondlarının yaradılması yolu ilə təkcə dövlətin və müəssisələrin pul vəsaitinə olan tələbatını deyil, həm də maliyyə resurslarından istifadəyə nəzarəti təmin etməkdir.
Maliyyənin əsas əlamətləri:
Pul ifadəsi forması bir müəssisədən digərinə pul axınının hərəkəti ilə əlaqələndirilir. Pul maliyyə münasibətlərinin aləti kimi çıxış edir. Maliyyə sahəsi dövlət, müəssisə, əhali kimi iqtisadi subyektlər arasında pul münasibətləri sistemini əhatə edir.
Mübadilə-paylayıcı xarakteri. Gəlirlərin və yığımların bölüşdürülməsi və yenidən bölüşdürülməsi sahəsində pul münasibətlərinin məcmusu maliyyəyə məxsusdur. Maliyyə bir kateqoriya olaraq pul fondlarının formalaşması və istifadəsi yolu ilə yenidən bölüşdürülmə prosesində dəyərin birtərəfli, birbaşa, sərbəst hərəkəti əsasında yaranan iqtisadi münasibətlərdir. Mübadilə – bu, müstəqil, maliyyədən fərqli iqtisadi münasibətlər sahəsidir ki, ona dəyərin ikitərəfli hərəkəti xasdır. Ancaq, bölüşdürmə münasibətində mübadilə elementlərini və ya əksini görə bilərsiniz.
Gəlirlərin formalaşdırılması və xərclərin həyata keçirilməsi. Gəlirlər və xərclər ilkin maliyyə kateqoriyalarıdır. Subyektlərdən birinin gəlirləri həmişə digərinin xərcləridir.
Teleqram qrupumuza üzv olun
