Gürcüstan Respublikasının vergi sistemi haqqında
2-ci hissə (1-ci hissəni buradan oxuya bilərsiniz)
Maraqlı olacağını nəzərə alıb, bu dəfə müxtəlif ölkələrin vergiləri barədə oxuculara bir qədər geniş məlumat verəcəyik. Beləliklə, bu dəfəki yazıda qonşu Gürcüstan Respublikasının vergi sistemi haqqında danışacağıq.
Yalnız bəzi vergi faizləri aşağı salındı, ən çox da sosial üzvlük haqları 33%-dən 20%-dək. Sonrakı mərhələlərdə isə (2007-2009-cu illər və 2010-2011-ci illər) vergi faizləri kəskin şəkildə aşağı salındı. Belə ki, 2008-ci ildə sosial vergi gəlir vergisi ilə birləşdirildi, bundan sonra onun stavkası 32%-dən 25%-ə və sonra, 2009-cu ildə isə 20%-dək aşağı salındı.
Eləcə də 2008-ci ildə gəlirə görə vergi faizi 20%-dən 15%-ə kimi, 2009-cu ildə isə dividendlərə və faizlərə görə vergi faizi 15%-dən 5%-ə salındı. Bundan əlavə, kapital məsrəfləri ilə bağlı 100%-lik amortizasiya tətbiq olundu ki, bu zaman beş il ərzində itkilərin əks olunmasına imkan verildi.
Stavkaların aşağı salınması vergi bazasının genişlənməsi, o cümlədən güzəştlərin ləğvi və vergidən yayınma hallarına qarşı nəzarətin sərtləşdirilməsi ilə müşaiyət olunurdu. Populyar olmayan qadağalardan biri də lisenziya olmadan, yəni müvafiq olaraq vergi ödənilmədən küçə ticarəti ilə məşğul olmağın yasaqlanması oldu. Çünki bir çoxlarından ötrü küçə ticarəti ailələrini dolandırmaq üçün əsas gəlir mənbəyini təşkil edirdi. O səbəbdən küçə ticarəti ilə məşğul olanlar etirazlara qalxdılar.
Eləcə də ƏDV əməliyyatlarının uçotu zamanı bütün müəssisələr tərəfindən kassa aparatlarının tətbiq olunması ilə bağlı tələb də kütləvi etirazlara və sahibkarların müqavimətinə gətirib çıxardı. Hakimiyyət nəinki güzəştə getmədi, əksinə yeni tələblərin yerinə yetirilməsini daha sərt şəkildə tələb etməyə başladı. Tələblərə əhəmiyyət verməyən və kassa aparatları tətbiq etməyən sahibkarlara qarşı cərimələr kəsildi ki, onun da məbləği kassa aparatlarının məbləğindən 3-4 dəfə çox idi.
Gürcülər paralel olaraq bu sahədə administrativ işləri yaxşılaşdırmağa başladılar. Biznes həyatını sadələşdirmək və məmurlarla əlaqəni minimuma endirmək məqsədilə 2007-ci ildə vergi hesabatlarının elektron təqdimetmə sisteminə keçildi. Vergi yoxlamaları risk uçotu sistemi əsasında keçirilməyə başlanıldı, hansı ki, bu da dəqiq kriteriya bazasına söykənirdi. 2011-ci ildən başlayaraq isə vergi yoxlamalarına yalnız vergidən yayınma riskinin böyük olduğu müəssisələr məruz qalırdı.
Kompleks vergi islahatı sayəsində Gürcüstanda təkcə biznes üçün əlverişli şərait yaradılmadı, həm də dövlət büdcəsinin vəziyyəti əhəmiyyətli şəkildə yaxşılaşdı. Qeyd etmək lazımdır ki, gəlirlərin sürətli artımı hələ vergi qanunvericiliyinə dəyişikliklər olunmazdan əvvələ təsadüf edirdi. Artıq 2004-cü ildə büdcə gəlirləri ÜDM-in 23% təşkil edirdi ki, bu da 2003-cü il göstəricisindən 7% çox idi. Növbəti illərdə də büdcənin gəlirləri o cür yüksək tepmlə olmasa da, hər halda artmaqda davam edirdi.
Gürcüstanın vergi islahatı həmişə öz aktuallığını qoruyub saxlayır. İslahatın uğur səbəbləri bunlardır:
Birincisi, gürcü islahatçıları təkcə liberal deyil, həm də praqmatiklərdilər. İlkin məqsəd büdcənin doldurulması idi ki, gürcülər korrupsiya ilə aktiv mübarizə aparmaqla, bunun öhdəsindən uğurla gəldilər, baxmayaraq ki, bu zaman heç də həmişə ideal metodlardan istifadə olunmurdu.
İkincisi, vergi faizlərinin aşağı salınması tədricənhəyata keçirildi və vergi güzəştlərinin ləğvi ilə müşaiyət olunurdu ki, bu da öz növbəsində büdcə xərclərində aşınmalardan yayınmağa kömək etdi və hamı üçün bərabər şərtlər yaratmağa imkan verdi.
Üçüncüsü, stavkaların aşağı salınmasından əlavə, administrativ məsələlərin sadələşdirilməsi də aktiv şəkildə paralel aparıldı.
Dördüncüsü, vergi ödənişlərinə nəzarət gücləndirildi və eyni zamanda yalnız vergidən yayınanlara qarşı cəzalar sərtləşdirildi.
Təmiz bizneslə məşğul olanlar isə cansıxıcı yoxlamalardan qurtularaq, sakitliklə öz işlərinə davam etdilər. Yeni sərt qaydalar, narazılıqlara və hətta etirazlara gətirib çıxardı, lakin bu zaman hamıya eyni cür münasibət bəslənildiyindən, heç kimə güzəşt olunmadığından, sonradan bu sakitliklə qarşılandı.
Gürcüstandakı maaşlara gəldikdə, bu ölkədə orta aylıq əmək haqqı 900 lari (350 dollara yaxın) təşkil edir. Gürcüstanın Milli statistika agentliyinin məlumatına görə ölkədə ən aşağı əmək haqqı təhsil sahəsindədir – 564 lari (220 dolar).
Beləliklə, Gürcüstanda müxtəlif sahələr üzrə orta maaşlar belədir:
Təhsil – 564 lari (234 dollar)
Kənd təsərrüfatı – 657 lari (273 dollar)
Otellər və restoranlar – 740 lari (308 dollar)
Kommunal xidmətlər – 781 lari (325 dollar)
Emal sənayesi – 826 lari (344 dolar)
Ticarət – 853 lari (355 dollar)
Səhiyyə – 934 lari (389 dollar)
Balıqçılıq – 955 lari (397 dollar)
Elektrik enerjisi istehsalı və satışı – 1115 lari (539 dollar)
Dağ-mədən sənayesi – 1226 lari (510 dollar)
Dövlət idarəçiliyi – 1295 lari (539 dolar)
Nəqliyyat və rabitə 1332 lari (555 dollar)
Tikinti – 1498 lari (624 dollar)
Maliyyə fəaliyyəti – 1907 lari (794 dollar)
