Dünya iqtisadiyyatı. Dünya iqtisadiyyatı anlayışı və inkişaf mərhələləri (5-ci hissə)
Dünya iqtisadiyyatı çox mürəkkəb sistemdir. Milli iqtisadiyyatların bütün məcmusu malların, xidmətlərin və istehsal amillərinin hərəkəti ilə bağlıdır. Bu əsasda ölkələr arasında beynəlxalq iqtisadi münasibətlər, yəni rezident və qeyri-rezidentlər arasında təsərrüfat münasibətləri yaranır.
Qloballaşma prosesinin əsas hərəkətverici qüvvələri beynəlxalq əmək bölgüsünün dərinləşməsi və informasiya inqilabıdır. Milli təsərrüfatların açıqlıq və qarşılıqlı asılılıq dərəcəsi kəskin şəkildə artır. Qlobal iqtisadi proseslər dominantlıq edir və sahibkarlıq strategiyasının ağırlıq mərkəzi milli səviyyədən fövqəlmilli səviyyəyə keçir. Milli dövlət tədricən makroiqtisadi tənzimləmənin ənənəvi rıçaqlarından (idxal maneələri, ixrac subsidiyaları, milli valyutanın məzənnəsi, Mərkəzi bankın yenidən maliyyələşdirmə dərəcəsi) səmərəli istifadə etmək imkanını itirir və öz iqtisadi siyasətində dünya meyillərinə istiqamətlənmək məcburiyyətində qalır.
Hal-hazırda təkamül məntiqi dünya iqtisadiyyatını mübadilənin beynəlmiləlləşməsindən kapitalın və istehsalın beynəlmiləlləşməsinə doğru aparıb. Ölkələr arasında rəqabətli mübarizə zamanı beynəlxalq əmək bölgüsü sistemi yaranıb ki, bu da daxili tələbatlardan əlavə, ayrı-ayrı ölkələrdə malların və xidmətlərin davamlı istehsalında beynəlxalq bazara hesablanmasında öz ifadəsini tapır və beynəlxalq ixtisaslaşmaya və beynəlxalq kooperasiyaya əsaslanır.
Müasir dünya iqtisadiyyatının inkişafında digər mühüm bir tendensiya ölkələrin regional səviyyədə iqtisadi yaxınlaşması və qarşılıqlı fəaliyyəti olmuşdur. Beynəlxalq iqtisadi inteqrasiya dərin davamlı qarşılıqlı əlaqələrin inkişafı və ayrı-ayrı milli təsərrüfatlar arasında əməyin bölünməsi əsasında ölkələrin iqtisadi və siyasi birliyi prosesidir. Dövlətlərarası iqtisadi inteqrasiyanın ən yüksək forması iqtisadi və valyuta ittifaqıdır. İnteqrasiya prosesləri Qərbi Avropada (Aİ) və Şimali Amerikada (Şimali Amerika Azad Ticarət Assosiasiyası – NAFTA) daha çox inkişaf edib.
İnteqrasiya birliklərindən əlavə, ayrı-ayrı dövlətlərin iqtisadi sferasının qarşılıqlı təsir proseslərində xammal istehsalçıları və ixracatçıları ölkələrinin birlikləri, azad iqtisadi zonalar kifayət qədər əhəmiyyətli bir yer tutur. Beləliklə, istehsal və inteqrasiyanın beynəlmiləlləşdirilməsində özünü göstərən dünya iqtisadiyyatının qarşılıqlı münasibətləri, ayrı-ayrı milli iqtisadiyyatların qarşılıqlı əlaqələrinin güclənməsinə, dünya təsərrüfatının bütövlüyünün formalaşmasına gətirib çıxardı.
Teleqram qrupumuza üzv olun
