» » » Vergidən yayınmaqla bağlı cəzalar tarixindən (1-ci hissə)

Vergidən yayınmaqla bağlı cəzalar tarixindən (1-ci hissə)

posted in: Məqalə, Vergi | 0
birbank biznes

Planeta jurnalında vergilərdən yayınmaya görə ən qədim zamanlardan indiki dövrə qədər tətbiq edilən cəzalardan bəhs edən məqalə dərc edilib. Maraqlı olacağını nəzərə olub, onu hissə-hissə sizin diqqətinizə çatdırırıq.

1-ci hissə

Vergilərin tutulması tarixi dünyada ilk dövlətin yaranması dövrünə təsadüf edir. Və təbii ki, həmin vergiləri ödəməkdən yayınan insanlar da elə ilk günlərdən peyda oldu. Bu isə vergiləri toplayan və onları verməkdən imtina edən adamlardan ötrü çoxsaylı problemlər yaratmağa başladı.

Əsrlər ötür – lakin, heç nə dəyişmirdi. Bu gün də vergidən yayınma halları az deyil. Bununla qədim dövrlərdə necə mübarizə aparırdılar? Və indi necə mübarizə aparılır?

Vergilərdən yayınma tarixi. Çar Qoroxdan (ruslarda oynaq frazeoloji xarakter) indiki günlərə qədər.

Bizim qədimdəki sələflərimizə vergilərdən yan keçmək daha asan idi – pulu aldın, apar alma ağacının altında basdır, qurtardı-getdi. Gəl sübut elə ki, mən hansısa gəlir əldə etmişəm. Digər tərəfdən, o zamanlarda əsas dəyərli şey insanlara məxsus olan torpaq hesab olunurdu. Onu isə yad gözlərdən gizlətmək mümkün deyildi.

Baxmayaraq ki, bunun öz üsulları var idi. Məsələn, çinli kəndlilərin bəziləri ölkənin ən uzaq, ünyetməz rayonlarında məskunlaşmağa can atırdılar. Vergi toplayanlar bundan yayınanların ümumiyyətlə, harada məskunlaşdıqlarından belə xəbərsiz idilər. Qəzəbli vergi yığanlar onları axtarıb tapdıqda, həmin insanlar daha gözdən uzaq yerlərə çəkilirdilər. Və yenə də axtar-tap oyunu başlayırdı…

İri torpaq sahiblərinə gəldikdə, burada məsələ bir qədər qəlizləşirdi. Amma, onların arasında da vergidən yayınmaq üçün hiyləgər üsullardan yaralananlar az olmurdu. Məsələn, hindistanlı varlılardan biri Qopsala vergini aşağı salmaqdan ötrü orijinal bir üsul tapa bilmişdi. Kahinlərə və məbədlərə məxsus torpaqlara vergi güzəştləri tətbiq edildiyini bilən Qopsala öz torpaqlarını 47 hissəyə ayırır və bundan yalnız birini özündə saxlayır, qalanlarını isə brəhmənlərə və Yoganathu məbədinin istifadəsinə verir. İş bunda idi ki, brəhmənlərin hamısı onun kürəkənləri, məbəd baxıcısı Bayakka isə Qopsalanın qızı idi. Beləliklə, o, yenə də öz torpaqlarını faktiki sahibi kimi qalırdı, yalnız torpaqlar bir növ əl dəyişmişdi, onun qohumlarının adına keçirilmişdi. Lakin, ödədiyi vergi də mütənasib olaraq xeyli azalmışdı. Eyni üsuldan daha sonralar Türkiyədə də istifadə olunub.

Orta əsrlərdə vergi ödəməməyin daha bir sadə üsulu ortaya çıxdı. Bu gün üçün bu vəzifəli şəxsə rüşvət vermə adlanır. Həmin hal belə xarakterizə olunurdu. Vergi yığan gəlirdi və bahalı hədiyyə alırdı, əvəzində bilərəkdən hədiyyə verənin gəlirlərini əhəmiyyətli dərəcədə aşağı göstərirdi. Həmin dövrlər üçün bu üsul işə keçərli idi. Çünki o vaxtlar vahid gəlirlər uçotu mövcud deyildi, regionlarla paytaxt arasında əlaqə zəif idi və baş verənlərin araşdırılması da demək olar ki, mümkünsüz sayılırdı. Hətta iş məhkəməyə qədər gəlib çatsaydı belə, qeyri-dürüst məmur həmişə özünü təmizə çıxarmağı bacarırdı, ən pis halda özü rüşvət verməklə canını qurtara bilirdi.

Bir vaxtlar cəzadan qurtarmağın başqa bir üsulu da olub. Nəcib insanın – vergi toplayanlar təbii ki, zadəganlar olurdu – öz statusuna uyğun gələn ittihamçını, belə demək olarsa, Tanrı məhkəməsinə dəvət etmək hüququ var idi. Yəni…həmin şəxsi duelə çağıra bilərdi. Kim qalib gəlirdisə – o da haqlı sayılırdı.

Elə hallar da olurdu ki, vergi toplayan rüşvət naminə varlı adamı vergidən azad etməklə qalmır, əksik gələn hissəni kasıb kəndlilərin üzərinə yıxırdı. Bəzən bu iş ondan ötrü təkcə maliyyə xərcləri ilə nəticələnmir, hətta edamına da gətirib çıxara bilirdi. Neyləmək olar, o dövrlərdə hər bir cəngavər adi insanlarla istədiyi kimi davrana bilirdi.

 

Ən son mühasibat xəbərlərini qaçırmaq istəmirsinizsə, bu linkə daxil olaraq XƏBƏRLƏRƏ ABUNƏ OLUN.