Kapitalizm nə vaxt işə yarıyır, nə vaxt yox (8-ci hissə)
Nyu-York universitetinin professoru Robert Allenin Abu-Dabidə çıxışı
Fordun ən təsirli ixtirası, indi yarımixtisaslı işçilər dediyimiz şeydir. Məsələn, metal oyuqlarının açılması ilə məşğul olan ixtisaslı işçilər fermerlərin yanındakı işçilərdən daha yüksək ixtisasa malik olmalı idilər. Fordun həlli universal maşınları işi yerinə yetirmək üçün “intellektual” qatqı tələb etməyən əvvəlcədən təyin olunmuş parametrlərlə xüsusi maşınlarla əvəz etmək idi.
Verilən parametrlərə malik alətlər və avadanlıqlar ixtisaslı işçi qüvvəsinə olan tələbatı azaltmış və avtomobil zavodlarına ucuz kənd təsərrüfatı fəhlələrinin işə götürülməsinə imkan vermişdi. Bu, elə yarımixtisaslı işçilər adlandırdığımız həmin şeydir.
Eyni şey ofis işçilərinə də tətbiq oluna bilər. Menecment rəhbərliyi menecerlərdən onların hərəkətlərini izləməyi, işə qəbul və intizamın təmin ilə məşğul olmağı, xərcləri hesablamağı və digər əlaqəli məsuliyyətləri üzərlərinə götürməyi tələb edir. Ofis işçilərinə böyük tələbat var idi və vakansiyaların bir çoxu qadınlar tərəfindən tutulmuşdu. Orta məktəb və kolleclər onlara uyğun təhsil imkanlarını təmin etmək üçün genişləndirilirdi.
Təkrar hesablamalar aparan və digər oxşar şeylər edən qadınların sayında da artım gördük. Nəticədə məlumatların emalı və Henri Holleritin ən mühüm ixtirası – cədvəllər və perfokartın yaradılması üçün elektromexaniki hesablayıcı maşın meydana gəldi. Hollerith 1880-ci illərdə Birləşmiş Ştatlar əhalisinin siyahıya alınması Bürosunda işləyirdi. Büro siyahıyaalmanı aparırdı və kitablarda dərc olunan bir çox məlumat cədvəlləri yaradırdı və bütün bu işlər əl ilə həyata keçirilirdi. Hollerith məlumatların ötürülməsində istifadə olunan və sensorlu qurğu icad etmişdi ki, onun vasitəsilə həmin kartlar buraxılırdı və o kartlar məlumatları avtomatik olaraq hesablayırdı bu da öz növbəsində ofis işini mexanikləşdirməyə imkan yaradırdı.
Hollerith şirkəti IBM-in sələfi oldu və perfokart məlumatların emalının əsasını təşkil etdi. Onlardan yalnız əhalinin siyahıya alınması Bürosu deyil, həm də dəmiryolu və sığorta şirkətləri də istifadə etməyə başladılar. Əmək bahalı olduğuna görə onlar yeni sistem üçün pul ödəməyə başladılar. Hindistanda əhalinin siyahıya alınması çox vaxt aparmasına baxmayaraq, onu aparan şəxslər hesablama maşınlarından istifadədən imtina etmişdilər və bu proses əllə həyata keçirilirdi, çünki ölkədə işçi qüvvəsi çox ucuz idi. Orada 1940-cı illərədək hesablama maşınlarından istifadə etməmişdilər. Amma, maraqlıdır ki, Rusiya 1897-ci ildə həyata keçirilən əhalinin siyahya alınması prosesində Holleritin maşınından istifadə etmişdi.
Teleqram qrupumuza üzv olun
