2025-ci ildə Azərbaycanda şirkət qeydiyyatı əvvəlkindən daha çox onlayn imkanlar, sadələşdirilmiş prosedurlar və rəqəmsal identifikasiya (e-imza/ASAN İmza) üzərində qurulur. Dövlət Vergi Xidmətinin elektron xidmətinin imkanları genişlənir, sahibkarlara xidmət mərkəzlərinə getmədən şirkətin yaradılması, təsis sənədləri, qeydiyyat proseduru ilə bağlı daha rahat imkanlar yaradılır.
Bu məqalə yeni sahibkarlara, hüquqşünaslara və konsaltinq mütəxəssislərinə – MMC qeydiyyatı, firma yaratmaq, onlayn və ənənəvi qeydiyyat, hüquqi tələblər və addım-addım prosedurlar barədə həm akademik, həm də praktiki bələdçi təqdim edir. Məqsədiniz ölkədə şirkət yaratmaq, firma açmaq, şirkət qeydiyyatı aparmaq və ya xarici investor kimi hüquqi şəxs təsis etməkdirsə, bu məqalə sizin üçün tam addım-addım təlimatdır.
📌 1. Azərbaycanda hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı – hüquqi əsaslar
Azərbaycan Respublikasında hüquqi şəxslərin yaradılması və dövlət qeydiyyatı aşağıdakı hüquqi bazaya əsaslanır:
- “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında” Qanun;
- Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi;
- Dövlət Vergi Xidmətinin (bir pəncərə) – qeydiyyatla bağlı bağlı normativ sənədləri
- ASAN Xidmət və VXSİDA qurumlarının sənədləri;
- Xarici təsisçilər üçün konsulluq/notariat qaydaları.
Bu qaydalar hüquqi şəxsin hüquq qabiliyyətinin yaranması, təsisçinin öhdəlikləri, nizamnamə tələbləri, filialların qeydiyyatı və dövlət reyestrinə daxil edilmə prosesini müəyyən edir.
Dövlət qeydiyyatı barədə əsas norma e-qanun platformasında mövcuddur və prosedurlar Dövlət Vergi Xidməti vasitəsilə həyata keçirilir. Azərbaycanda elektron şirkət qeydiyyat mexanizmi və onun növləri (sürətli elektron qeydiyyat və adi elektron qeydiyyat) rəsmi olaraq təmin olunur.
📌 2. Hansı hüquqi formalar mövcuddur? (qısa siyahı)
- Məhdud məsuliyyətli cəmiyyət (MMC) — ən çox seçilən forma.
- Açıq/bağlı səhmdar cəmiyyəti (ASC/BŞC).
- Fərdi sahibkar (FS) — tək sahibkar üçün sadələşdirilmiş qayda.
- Xarici şirkətin filialı və nümayəndəliyi.
Hər formanın vergi və idarəetmə tələbləri fərqlidir; bu məqalədə əsas diqqət ümumi qeydiyyat, habelə Azərbaycanda MMC qeydiyyatı prosedurlarına yönəldilib.
📌 3. Onlayn qeydiyyat vs ənənəvi qeydiyyat — hansını seçmək daha sərfəlidir?
❎ Onlayn (elektron) qeydiyyat
Üstünlüklər (Pros):
- adətən dövlət rüsumu tətbiq edilmir;
- bir iş günü ərzində nəticə almaq mümkündür;
- bütün sənədlər elektron imza ilə təsdiq edilir;
- xarici təsisçilərin bir çox əməliyyatları da onlayn mümkündür;
- ximət mərkəzinə getməyə ehtiyac yoxdur.
Çətinliklər (Cons):
- gücləndirilmiş Elektron İmza və ya ASAN İmza tələb oluna bilər;
- xarici təsisçi olduqda bəzi sənədlərin apostil + notariat tələbi qalır
❎ Ənənəvi qeydiyyat (ASAN və ya vergi idarəsində)
Üstünlüklər (Pros):
- elektron imzası olmayan şəxslər üçün əlverişlidir
- bəzi hallarda asan mərkəzdə “hazır paket” xidmətləri mövcuddur.
Çətinliklər (Cons):
- dövlət rüsumu tətbiq oluna bilər (15 manat)
- prosess daha uzun çəkə bilər
- fiziki sənəd dövriyyəsi tələb olunur
Qısa nəticə: əgər sizdə gücləndirilmiş elektron imza və ya ASAN İmza varsa, 2025-ci ildə ən optimal yol onlayn qeydiyyatdır.
📌 4. Azərbaycanda şirkət qeydiyyatı necə aparılır? Addım-addım bələdçi
Aşağıdakı 8 addım Azərbaycanda MMC yaradılması üçün tam proses xəritəsidir. Hər mərhələdə hər addımda qanuni istinad və praktiki tövsiyə verilir.
❎ Addım 1. Hüquqi forma və adın seçilməsi
Hüquqi əsas:
MMC forması və ad seçimi qanunla tənzimlənir. Mülki Məcəlləyə adın unikal olmasını tələb edir. Adın təkrarlanmaması üçün dövlət reyestrində müvafiq yoxlanılma aparılmalıdır.
Misal:
“XYZ MMC” adını seçməzdən əvvəl Dövlət Vergi Xidmətinin reyestrində oxşar hüquqi adlar yoxlanılır.
Nüans:
- Ad həm azərbaycan, həm ingilis dilində qeyd edilə bilər, amma azərbaycan əlifbasının “I”, “Ğ” hərfləri ilə başlamamlıdr;
- Adın tərkibində brend və ya müdafiə olunan söz varsa, əlavə səndlər tələb oluna bilər.
❎ Addım 2. Təsisçilərin və direktorun müəyyən edilməsi
Hüquqi əsas:
Hüquqi şəxs ən azı 1 təsisçi ilə yaradıla biləryaxud təsisçilər, qanuni təmsilçi, direktor 3-lüyü də mümkündür; direktorun səlahiyyətləri nizamnamədə təsbit edilir.
Misal:
Bir təsisçi + bir direktor təyin etmək kifayətdir. Təsisçi həm də direktor ola bilər. İki fiziki şəxs təsisçi varsa hər birinin şəxsiyyət sənədi və VÖEN (əgər varsa) təmin edilməlidir.
Nüans:
- Xarici təsisçilər üçün pasportun tərcüməsi + notariat + apostil tələb edilə bilər;
- Bir neçə təsisçi olduqda pay bölgüsü dəqiq göstərilməlidir.
❎ Addım 3. Hüquqi ünvanın müəyyən edilməsi
Hüquqi əsas:
Hər şirkətin hüquqi ünvanı olmalıdır, bu, real mülkiyyət və ya icarə müqaviləsi ilə təsdiqlənə bilər (Mülki Məcəllə və qeydiyyat qaydalarına uyğun olaraq).
Misal:
Özünə məxsus ofis olmadıqda, icarə müqaviləsi təqdim edilə və ya virtual ofisdən istifadə edilə bilər.
Nüans:
- Ünvan real olmalıdır;
- Əgər ünvanınız öncə vergi qeydiyyatı üçün istifadə olunubsa, bu qeydiyyat prosesini sürətləndirə bilər.
❎ Addım 4. Nizamnamənin hazırlanması və elektron imzanın tətbiqi
Hüquqi əsas:
Nizamnamə MMC-nin daxili idarəetmə qaydalarını, səlahiyyətləri və məsuliyyəti müəyyən edir. Elektron ərizəyə nizamnamə (elektron formada) əlavə olunmalı və təsisçilər tərəfindən gücləndirilmiş elektron imza ilə təsdiqlənməlidir.
Misal:
Standart nizamnamə istifadə edirsiniz, lakin xüsusi fəaliyyət sahəsi üçün əlavə bəndlər daxil etmək lazımdır.
Nüans:
Nizamnamənin nümunəsi üçün Dövlət Vergi Xidmətinin onlayn formalarından istifadə edin; səhv mətnlər qeydiyyatın gecikməsinə səbəb ola bilər.
❎ Addım 5. Şirkət qeydiyytı üçün elektron ərizənin doldurulması
Hüquqi əsas:
DVX-in elektron portalında elektron ərizə doldurulur və gücləndirilmiş e-imza ilə təsdiq edilir. Elektron ərizə və digər qeydiyyat haqqında məlumatları kommersiya hüquqi şəxslərin elektron qeydiyyatı səhifəsində tapçaq olar.
Misal:
Təsisçi məlumatları, hüquqi ünvan, pay bölgüsü, direktor məlumatları, nizamnamə əlavə olunur.
Nüans:
- Ərizənin düzgün doldurulması üçün əvvəlcədən sənədlərin PDF fotmatında nüsxələri hazır olsun.
- Təsisçilər müraciət sənədlərini elektron imza ilə təsdiq etməlidir.
❎ Addım 6. Dövlət rüsumları və mümkün xərclər
Hüquqi əsas: Azərbaycanda şirkətin elektron qeydiyyat zamanı dövlət rüsumu tələb olunmur, kağız qeydiyyat üçün isə rüsum tətbiq oluna bilər. Dövlət Vergi Xidmətinin uyğun səhifəsində rusumlar haqqında ətraflı məlumat göstərilib.
Misal:
Kağız daşıyıcıda qeydiyyat üçün 15 AZN kimi nominal rüsumlar tələb oluna bilər, filial/nümayəndəlik üçün daha yüksək rüsum müəyyən edilib.
Nüans: Rüsumlar dəyişə biləcəyi üçün ərizədən əvvəl onları rəsmi səhifədən yoxlamaq məsləhətdir.
❎ Addım 7. Qeydiyyat sənədlərinin
Hüquqi əsas: MMC qeydiyyata alındıqda dövlət qeydiyyatı haqqında şəhadətnamə, dövlət reyestrindən çıxarış və nizamnamə elektron ünvanınıza göndərilir və VÖEN verilir.
Misal: Sürətli qeydiyyat zamanı qeydiyyat sənədləri real vaxtda təqdim edilə bilər.
Nüans:
- artıq fiziki “şəhadətnamə” verilmir – elektron çıxarış bəs edir.
- çıxarış bank hesabı açmaq üçün əsas sənəddir.
- elektron sənədlər çap edilərək ofis ehtiyat faylı kimi saxlanıla bilər.
❎ Addım 8. Azərbaycanda şirkət qeydiyyatından sonra öhdəliklər
Qeydiyyat MMC-nin fəaliyyətə başlaması üçün əsas şərtdir, lakin bundan sonra sahibkarın bir sıra öhdəlikləri yaranır.
Öhdəliklər:
- bank hesabı açmaq ( hesab üçün şəhadətnamə və reyestr çıxarışı tələb olunur);
- mühasibat uçotunun qurulması işlərinə başlamaq;
- mühasibat uçotu siyasətinin hazırlamaq;
- ƏDV qeydiyyatı (lazım olduqda);
- kassa aparatı (POS) qeydiyyatı;
- vergi uçotu aparmaq;
- DSMF, məşğulluq portalında əməkdaşların qeydiyyatı, İTS üzrə uçot və müvafiq ödənişlır;
- illik maliyyə hesabatları
Nüans:
Hesabat dövründə səhv vergi uçotu tətbiqi cərimələrə səbəb ola bilər – peşəkar mühasib yaxud konsaltinq şirkəti ilə məsləhətləşmək vacibdir.
📌 8. Praktik nüanslar və tez-tez səhvlər
- Səhv nizamnamə mətnləri: mətnə hüquqi cəhətdən daha diqqətli yanaşma lazımdır – səhvlər qeydiyyatın gecikməsinə səbəb olur.
- Xarici təsisçi sənədlərinin notarial-apostili: vaxt aparır – əvvəlcədən hazırlayın.
- Hüquqi ünvanın dəqiqliyi: yanlış ünvan bank hesabının açılmasında problemlər yarada bilər.
- Elektron imza problemi: sertifikat müddəti bitibsə, qeydiyyat gecikə bilər.
Bu səhvlər orta hesabla 1–5 günlük gecikmə yaradır.
📌 9. Audit.az-dan peşəkar xidmət təklifi
Azərbaycanda şirkət qeydiyyatı xidməti üçün müraciət edin – Audit.az MMC-nin peşəkar komandası sənədlərin hazırlanmasından, nizamnamənin hüquqi uyğunluğuna qədər bütün mərhələləri idarə edir, həm onlayn, həm də kağız əsaslı qeydiyyatlarda dəstək verir. Şirkət:
- şirkət adının seçilməsi;
- nizamnamənin hazırlanması;
- elektron ərizənin doldurulması;
- e-imza ilə təsdiq proseslərinin idarə edilməsi;
- qeydiyyat sonrası bank hesabı və mühasibat uçotu;
- filial və nümayəndəliklərin qeydiyyatı
xidmətlərini tam paket şəklində həyata keçirir.
2025-ci ildə Azərbaycanda şirkət qeydiyyatı həm hüquqi, həm də texniki baxımdan daha əlçatan və sürətlidir. Onlayn qeydiyyat imkanlarından istifadə edərək, təsisçilər prosesi çox vaxt daha sürətli, daha az rüsumla və daha az kağız işi ilə tamamlayırlar. Yenə də xüsusi hallar – xarici təsisçi, mürəkkəb nizamnamə strukturu və ya notarial tələblər – əlavə addımlar tələb edə bilər. Audit.az MMC sizə sənədlərin hazırlanmasında, onlayn ərizənin təqdim edilməsində və qeydiyyat sonrası prosedurlarda peşəkar dəstək təklif edir – MMC qeydiyyatı xidməti üçün müraciət edin.
Tez-tez verilən suallar (FAQ)
